afb. Rik Klein Gotink
Wapenbord Jean IV de Melun
vervaardiger: Pierre Coustain
datering: vóór 1481
techniek: olieverf op paneel
Nieuwe aanwinst voor Het Noordbrabants Museum
Twee wapenborden van ridders van het Gulden Vlies (1481)Persbericht 23 mei 2022Het gebeurt maar zelden dat musea objecten uit de late middeleeuwen kunnen verwerven. De recente aankoop door Het Noordbrabants Museum van twee uit 1481 daterende wapenborden van ridders van de Orde van het Gulden Vlies mag dan ook gerust heel bijzonder worden genoemd. De wapenborden herinneren aan één van de hoogtepunten van de Brabantse geschiedenis: het in opdracht van Maximiliaan, aartshertog van Oostenrijk, te 's-Hertogenbosch georganiseerde kapittel van de Orde van het Gulden Vlies. De twee aanwinsten, verworven met steun van de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar Jheronimus Fonds) en Stichting Vrienden van Het Noordbrabants Museum, zijn vanaf nu te zien in de historische presentatie van Het Noordbrabants Museum, Het Verhaal van Brabant.De komst van aartshertog Maximiliaan en zijn echtgenote Maria van Bourgondië in mei 1481 maakte de stad 's-Hertogenbosch even tot het feestelijke centrum van het Bourgondische rijk. Tijdens hun verblijf kwamen ridders van het Gulden Vlies, een hoge ridderorde bestaande uit de belangrijkste edellieden uit de Bourgondische gebieden, bijeen in de Sint-Jan voor een zogeheten kapittel. In deze vergadering van de ridderorde werd de politieke situatie besproken en werd onderzocht of de leden trouw waren gebleven aan de hertog. Het kapittel van 's-Hertogenbosch kende een bijzonder hoogtepunt: de ridderslag die op 20 mei 1481 de zoon van het hertogelijke paar, de bijna driejarige Filips de Schone, tot lid van de orde maakte. Versiering van het koorgestoelteSpeciaal voor het kapittel was het koorgestoelte van de Bossche Sint-Jan versierd met 27 decoratieve wapenborden, waarop de wapens van de leden van de ridderorde waren afgebeeld. De beschildering van de wapenborden was van de hand van Pierre Coustain, vervaardiger van decoratieve gelegenheidswerken voor het Bourgondische hof in de tweede helft van de vijftiende eeuw. Coustain maakte meerdere reeksen wapenborden voor de kapittels van de Orde van het Gulden Vlies. Professor dr. Jos Koldeweij onderzocht op verzoek van het museum de door Pierre Coustain beschilderde panelen, in het bijzonder ook de wijze waarop deze tussen 1690 en 1695 door de Bossche schilder Ambrosius Vissers werden gerestaureerd.Wapenborden in ‘Het verhaal van Brabant’Na de Bataafse omwenteling werden de wapenborden uit het koor van de Sint-Jan verwijderd en in 1798 in het openbaar verkocht. Slechts vier ervan doorstonden de tand des tijds, waarvan twee al enige tijd te zien waren in Het verhaal van Brabant, de historische presentatie van Het Noordbrabants Museum. Het betreft de wapenborden van Eduard IV, koning van Engeland en Jacques de Luxembourg, heer van Fiennes. Beide borden zijn bruiklenen van het Rijksmuseum. Deze twee borden waren in de negentiende eeuw in het bezit van de familie Van den Bogaerde van Terbrugge en bevonden zich op Kasteel Heeswijk en Kasteel Nemerlaer.Aankoop uit particulier bezitDe nu door Het Noordbrabants Museum verworven wapenborden tonen de wapens van Jean IV de Melun, adviseur en kamerheer van Maria's grootvader Filips de Goede, en Philippe de Croÿ, legeraanvoerder, adviseur en bestuurder in dienst van opeenvolgende Bourgondische hertogen. Deze twee borden kwamen – vermoedelijk eveneens vanuit de collectie Van den Bogaerde – via de familie De la Court in het bezit van de familie Van de Mortel op landgoed Baest; laatstgenoemde familie bleek bereid de wapenborden aan Het Noordbrabants Museum over te dragen. Met de aankoop zijn de vier bewaard gebleven wapenborden van het Bossche kapittel van 1481 voor het eerst sinds lange tijd weer samen te zien.“Wellicht de meest luisterrijke bijeenkomst die ’s-Hertogenbosch ooit heeft gekend: het kapittel van het Gulden Vlies van 1481. De wapenborden die daaraan herinneren werden gezien door niemand minder dan Maximiliaan van Oostenrijk en Maria van Bourgondië, hun zoon Filips de Schone, de hoogste adel van het Bourgondische Rijk én door onze beroemde stadsgenoot Jheronimus Bosch. Geweldig dat deze zeldzame wapenborden voorgoed terug zijn in de stad waarvoor ze vele eeuwen geleden werden gemaakt!” - Charles de Mooij, directeur van Het Noordbrabants Museum Met steun van de Vereniging Rembrandt en de Vrienden van Het Noordbrabants MuseumDe wapenborden konden worden verworven met steun van de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar Jheronimus Fonds) en Stichting Vrienden van Het Noordbrabants Museum. Het Noordbrabants Museum is de Vereniging Rembrandt en zijn Vrienden hiervoor bijzonder erkentelijk! |  |
Het Noordbrabants Museum (HNBM)
Artikelen
| 2022 |
Wapenborden van Gulden Vlies-ridders terug in Den Bosch„Een heel bijzondere aankoop.” Zo omschrijft het Noordbrabants Museum de recente aankoop van twee uit 1481 daterende wapenborden van ridders van de Orde van het Gulden Vlies.
Marc Brink | Brabants Dagblad dinsdag 24 mei 2022 | 2
|
|
| 2022 |
Nik de VriesBijzondere aankoop door Het Noordbrabants MuseumBossche Kringen 3 (2022) 30-31 |
Literatuur en bronnenpublicaties
A. van Sasse van Ysselt, 'Rouw- of wapenborden en grafmonumenten in de St. Janskerk te 's-Hertogenbosch' in: Taxandria (1903) 340
n: vermelding in een voetnoot
Bossche Encyclopedie |